Rechtsgeldigheid van de door de regering uitgevaardigde maatregelen in de strijd tegen het coronavirus

Hoe zit het met de rechtsgeldigheid van de door de regering uitgevaardigde maatregelen in de strijd tegen het coronavirus? Hoe zit de juridische regeling eruit met de eventueel hiermee gepaarde gaande inbreuken op de mensenrechten en op de privacy? Is de coronapas rechtsgeldig? Lees hieronder verder.

Legitiem doel

De COVID-19 crisis heeft voor velen bekommernissen gezorgd. Vooreerst dient te worden opgemerkt dat  de overheid een mensenrechtelijke opdracht heeft om op te treden ter bescherming van de volksgezondheid, maar tegelijkertijd stellen de Grondwet en  mensenrechtenverdragen ook grenzen aan de inbreuk op allerlei vrijheidsrechten die daarbij plaatsvinden.

Het is onmiskenbaar dat de bescherming van de volksgezondheid een legitiem doel is.

Maar naast dit legitiem doel moet er ook nog aan twee andere voorwaarden voldaan zijn wil een inbreuk op de mensenrechten echt gerechtvaardigd zijn, met name  de eis van een wettelijke basis en de eis van evenredigheid (proportionaliteit).

De eis van de wettelijke basis:

-       in eerste instantie werd voor de  door de Regering uitgevaardigde coronamaatregelen die herhaaldelijk werden aangepast steeds gesteld dat deze gesteund waren en hun rechtsgrond vonden in de wet van  15 mei 2007 met betrekking tot de civiele veiligheid.

De wet legt de nadruk op de tijdelijkheid van de maatregelen die echt van korte duur moeten zijn. De Regering was zich hier zeker goed van bewust en zag duidelijk in dat er een nieuwe wet diende te komen; 

-       de pandemiewet : op 20 augustus 2021 verscheen de pandemiewet in het Belgisch Staatsblad.

De pandemiewet voorziet in een specifieke rechtsbasis om in geval van een epidemische noodsituatie snel en gericht te kunnen handelen.

Het is, op datum van het schrijven van dit artikel (oktober 2021), wel nog steeds wachten op de uitvoeringsbesluiten van deze wet en of deze wet nog tijdens de covid-19 pandemie zal gebruikt worden zal afhangen van de verdere epidemiologische evolutie. In elk geval de rechtsbasis is er nu wel.

Proportionaliteit en wettelijke grond

De eis van de proportionaliteit: dit zal steeds een afwegen zijn van de verschillende belangen, en de tijdelijkheid van de maatregelen is een grote troef ter rechtvaardiging ervan.

Met betrekking tot de covid-19 maatregelen werden in België reeds verschillende rechterlijke uitspraken geveld, die bovendien tegenstrijdig zijn. Er is geen eensgezindheid binnen de rechtspraak daaromtrent.

De Brusselse kortgedingrechter oordeelde op 31 maart 2021 dat de coronamaatregelen geen wettelijke basis hadden en gaf de minister van Binnenlandse Zaken tijd tot 30 april om een pandemiewet uit te werken.  Die beslissing werd genomen op vraag van de Liga voor Mensenrechten.

Tegen deze beslissing van de kortgedingrechter werd door de Belgische Staat hoger beroep aangetekend en het Brusselse Hof van Beroep volgde de kortgedingrechter niet.

Het Hof oordeelde dat  de coronamaatregelen op het eerste gezicht wel een wettelijke basis hebben in afwachting van een pandemiewet die er nu ondertussen dus gekomen is. Het Hof van Cassatie en het  Grondwettelijk Hof hebben tot op heden hieromtrent nog geen arrest geveld. Het Grondwettelijk Hof in Frankrijk heeft daarentegen dienaangaande wel reeds een arrest geveld.

Het Hof oordeelde dat de coronapas leidt tot een zeker verlies van vrijheid, maar dat de Staat ook de plicht heeft de volksgezondheid te garanderen.

Het Franse Grondwettelijk Hof oordeelde dat de coronapas niet in strijd is met de grondwet daar de overheid de plicht heeft om te waken over de volksgezondheid, zijnde een basisrecht, en daar de beslissing houdende invoering van de  coronapas beperkt is in de tijd.

Het is uiteraard onmogelijk om vooruit te lopen op een eventuele beslissing van het Grondwettelijk Hof dienaangaande maar alhoewel er duidelijke inperkingen zijn van grondwettelijk gewaarborgde rechten is het perfect mogelijk dat het Grondwettelijk Hof in België eveneens zou oordelen dat er geen inbreuk op grondwet is gelet op de afweging van de belangen (volksgezondheid versus privacy ) en mede gelet op de tijdelijke aard van de maatregelen, als zijnde een tussenstap in afwachting van de verhoging van de vaccinatiegraad.

Mensenrechten

De Nationale Raad van de Orde van Artsen stelde in een advies van 14 mei 2020 dat het medisch beroepsgeheim door een arts mag doorbroken worden indien hij kennis heeft van een covid-19 geval en hiervan de diensten van de Vlaamse Overheid ( contacttracing ) mag in kennis stellen zonder zich schuldig te maken aan een inbreuk op artikel 458  van het Strafwetboek.

Als besluit kan gesteld worden dat bij de beslissing om te stellen of een covid-19 maatregel al dan niet in strijd is met de grondwet en/of met Europese of internationale verdragen  (waar er ook tegenstrijdigheid is tussen verschillende verdragsbepalingen ) de hoogste rechtscolleges steeds een afweging zullen dienen te maken tussen verschillende belangen, en waarbij met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijk het argument van de bescherming van de volksgezondheid gekoppeld aan de tijdelijkheid van de maatregelen doorslaggevend zal zijn ter rechtvaardiging van de getroffen maatregelen. Ook bestaat er nog het adagium “ Nood breekt wet”. 

Maar zekerheid omtrent wat er zal beslist worden kan niemand geven. Ook niet de Liga voor Mensenrechten zullen geneigd zijn om nog een procedure in te stellen gelet op de onzekerheid van de uitslag ervan en het bijzonder uitzonderlijke en specifieke karakter van de situatie.

Oplossing door Jureca

Heeft u vragen omtrent de slaagkansen van het opstarten van een dergelijke procedure? Zit je na het lezen van dit artikel toch nog met verdere vragen en heb je dus verder nood aan gespecialiseerd juridisch advies? Bestel hier snel en eenvoudig het Juridisch Advies aan een vaste tarief.

Of toch eerder nood aan een persoonlijke afspraak bij een gespecialiseerde advocaat bij jou in de buurt? Vul dan hier ons formulier in en wij gaan gratis voor jou op zoek naar de juiste lokale specialist voor het inplannen van een afspraak aan zijn/haar uurtarief.

Meer artikels over het onderwerp van Justitie kan je ook via deze weg eenvoudig en helemaal online terugvinden.