Wie erft wat?

Erfgenamen volgens de wet

Nood aan een gesprek met een advocaat in de buurt voor een eerste gesprek? Vul hier jouw contactgegevens in en wij zoeken voor jou gratis een advocaat.

Wanneer de overledene geen testament of huwelijkscontract had, dan bepaalt de wet wie erft. De wettelijke regels vind je meer bepaald terug in de artikelen 731 t.e.m. 755 van het Burgerlijk Wetboek. 

Samenvatting van de wettelijke erfopvolging:

• Familieleden zijn volgens hun bloedverwantschap met de overledene in vier ORDEN ingedeeld. De orde die het meest verwant is, erft.
• Binnen de orde heb je dan GRADEN of generaties: de dichtste generatie erft.
• Tenslotte zijn er nog een aantal uitzonderingen of bijzonderheden: plaatsvervulling door kinderen van overleden ouders, en kloving of splitsing tussen vaders- en moederskant. 

De bijzondere positie van de echtgenoot in het erfrecht (met levenslang vruchtgebruik op de gezinswoning en vruchtgebruik op de ganse erfenis) wordt afzonderlijk behandelt.

Interessant is ook de erfenissimulator van de Belgische overheid: bereken daarmee de concrete verdeling van een erfenis en de verschuldigde successierechten of erfbelastingen.

Meer weten over wie nu concreet erft (met duidelijke voorbeelden)? Lees verder.

Volgorde van de erfgenamen

Er zijn vier orden volgens bloedverwantschap: 

1. Kinderen en andere afstammelingen (klein- en achterkleinkinderen)
2. Wanneer er geen afstammelingen zijn: Ouders, broers en zussen (en hun kinderen)
3. Bij gebrek daaraan: (Groot)ouders
4. Wanneer er ook geen grootouders zijn: Ooms, tantes en hun kinderen (neven en nichten), grootooms en groottantes.

De ‘dichtste’ bloedverwanten of eerste orde erft. Pas wanneer er niemand in de eerste orde is, komt de tweede orde aan de beurt, enzovoort.

Voorbeeld: Dirk is overleden bij een verkeersongeval. Zijn ouders leven nog. Hij heeft twee kinderen, Thibaut en Julie. De ouders van Dirk erven in dit geval niets. De kinderen maken namelijk deel uit van de eerste orde. De ouders komen niet aan bod want zij zitten slechts in de tweede orde.

Graden binnen de orde: dichtste generatie erft

Binnen de orde (bijvoorbeeld afstammelingen) erf de dichtste in ‘graad’. Graden zijn eigenlijk generaties: de dichtste generatie erft. Elk ‘sprongetje’ in de stamboom is een graad. Ouders en kinderen staan tot elkaar in eerste graad, ouders en kleinkinderen in tweede graad.

Voorbeeld: Wijlen Dirk (zie voorbeeld hierboven) heeft ook een kleinkind, Jelle. Jelle is het zoontje van zijn dochter Julie. Jelle erft niets van zijn grootvader omdat zijn mama dichter in graad is. Er zit namelijk slechts één generatie tussen Dirk en dochter Julie, terwijl er twee generaties zitten tussen Dirk en zijn kleinzoon Jelle. Jelle krijgt niets van de erfenis (tenzij opa een testament maakte of mama haar deel volledig afstaat: de erfenissprong

Wanneer men naar de zijlijn van een stamboom ‘springt’, bijvoorbeeld naar een broer, moet men eerst via de gemeenschappelijke ouder gaan. Tussen twee broers zitten bijvoorbeeld twee ‘sprongen’: eerst naar boven naar de ouders en dan naar beneden naar de broer.

Plaatsvervulling: kinderen nemen de plaats in 

Plaatsvervulling= Iemand die eigenlijk verder in graad staat, erft toch omdat hij/zij als dichtste afstammeling de plaats inneemt van diegene die normaal zou erven.

Plaatsvervulling is dus een uitzondering op de bovenstaande regel dat de dichtste graad in de eerste orde erft. Er is plaatsvervulling wanneer iemand die normaal zou erven dat niet doet omdat: 

• hij/zij al overleden is;
• onwaardig is om te erven of;
• de erfenis geweigerd heeft.

Men kan een erfenis weigeren omdat er te veel schulden zijn of omdat je je erfenis wil afstaan aan jouw kinderen. Wanneer jij een erfenis verwerpt, erven jouw dichtste afstammelingen in jouw plaats. Het verwerpen van een nalatenschap omdat je niets met de overledene te maken wil hebben is ook een reden voor plaatsvervulling. 

Onwaardig om te ervenis tenslotte iemand die erge misdrijven gepleegd heeft waarvan de overledene slachtoffer was. De afstammelingen van de ‘onwaardige’ vervullen zijn plaats in de erfenis.

Voorbeeld: Jean overlijdt. Hij is niet getrouwd en heeft drie kinderen: Yves, Luc en Suzanne. Zoon Yves, die zelf twee kinderen heeft, is een paar jaar geleden al gestorven. De andere zoon Luc woonde nog thuis bij zijn vader Jean. Dochter Suzanne heeft al jarenlang geen contact meer met haar vader Jean. Zij wil niets met zijn erfenis te maken hebben en verwerpt de nalatenschap. Suzanne heeft één zoon, Mattis, die wel af en toe op bezoek ging bij zijn opa Jean.

Hoe wordt de erfenis van Jean verdeeld?

De erfenis wordt in drie delen gesplitst omdat er drie kinderen zijn/waren en plaatsvervulling een rol speelt. Inwonende zoon Luc krijgt niet alles, maar slechts 1/3e. Het deel van de vooroverleden zoon Yves (1/3e) wordt door plaatsvervulling gelijk verdeeld over zijn twee kinderen, die dus elk 1/6e krijgen. Kleinzoon Mattis neemt op zijn beurt via plaatsvervulling de plaats in van zijn moeder Suzanne, die de erfenis van haar vader Jean verworpen heeft. Mattis krijgt ‘haar’ 1/3e.

Kloving: splitsing tussen vaders- en moederskant

Kloving wordt in de volksmond ook splitsing genoemd. Er is kloving wanneer de overledene enkel (groot)ouders of ooms/tantes (of hun kinderen) als erfgenamen heeft. Wanneer er dus géén sprake is van een echtgenoot of (klein)kinderen en de overledene evenmin broers of zussen (of hun kinderen) nalaat.

In dat geval wordt de erfenis in twee gelijke delen gesplitst en gaat één deel naar moederskant (‘bloedverwanten in moederlijke lijn of linie’) en één deel naar vaderskant (‘bloedverwanten in vaderlijke lijn’).

Kloving gebeurt ook wanneer de overledene geen kinderen had maar wel een halfbroer of –zus als erfgenaam. De erfenis wordt dan als volgt verdeeld: één helft gaat naar de (half)broers en (half)zussen van de overledene langs vaderskant, terwijl de andere helft wordt geërfd door (half)zussen en (half)broers langs moederskant.

Lees ook eens wat de notaris zegt over de algemene principes van erfopvolging: Wie zijn volgens de wet onze erfgenamen? en over de concrete verdeling van een erfenis.

Gespecialiseerd advies nodig over de verdeling van een erfenis? Je kan hier zelf een advocaat zoeken of je kan de beste advocaat vinden via onze online gratis formulier.